Choroby starcze – stopa cukrzycowa, czyli groźne powikłanie cukrzycy

Cukrzyca to epidemia XXI wieku – według szacunków w 2025 r. na całym świecie będą aż 333 mln chorych. Niewyrównana cukrzyca prowadzi do bardzo groźnych powikłań – w tym do zespołu stopy cukrzycowej.

Z tekstu dowiesz się:

• co to jest stopa cukrzycowa i jakie są jej przyczyny,
• jakie mogą być objawy stopy cukrzycowej,
• jak przebiega leczenie stopy cukrzycowej.

Cukrzyca to choroba zagrożona wieloma powikłaniami, a jednym z najczęstszych jest tzw. stopa cukrzycowa. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia stopa cukrzycowa to zespół różnych dolegliwości dotykających stopę: owrzodzeń, ran, infekcji, a także destrukcji głębokich tkanek stopy, niedokrwienia oraz neuropatii o różnym stopniu zaawansowania.

Ryzyko wystąpienia stopy cukrzyka u osób ze zdiagnozowaną cukrzycą wynosi od 12 do 25%. Infekcje związane z zespołem stopy cukrzycowej są najczęstszą przyczyną hospitalizacji wśród diabetyków. W krajach rozwiniętych stanowi ona najbardziej rozpowszechnioną przyczynę nieurazowej utraty kończyny.

Stopa cukrzycowa – przyczyny

Stopa cukrzycowa jestem efektem współwystępowania trzech czynników:

• uszkodzeń nerwów – prowadzą one do zaburzeń chodu, zaników mięśniowych, osłabienia kończyn dolnych, a także zaniku czucia bólu oraz temperatury – stopa ulega zniekształceniu, palce przybierają kształt młoteczkowaty, a chory nie odczuwa dolegliwości bólowych,
• zaburzeń ukrwienia – dochodzi do nich na skutek zwężenia drobnych tętnic, przez co m.in. do stopy nie dociera odpowiednia ilość krwi – tkanki nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu oraz składników odżywczych, ich funkcjonowanie ulega pogorszeniu, a gojenie jest powolne i trudniejsze,
• zbyt dużych obciążeń stopy – mogących być efektem nieprawidłowego stawiania stopy podczas chodzenia; w miejscu nacisku powstają odciski, które mają tendencję do transformacji w owrzodzenia (a ponieważ pacjent nie odczuwa bólu, owrzodzenia z czasem się rozrastają).

Stopa cukrzycowa – objawy

Zespół stopy cukrzycowej, jak już wcześniej wspomniano, objawia się przede wszystkim występowaniem płytkich i głębokich ran oraz owrzodzeń zlokalizowanych zazwyczaj na części grzbietowej lub podeszwowej stóp, a także pod główkami kości śródstopia, na grzbietach palców (głównie palucha – tzw. palec cukrzycowy) oraz na piętach. Stopa cukrzyka jest pozbawiona odczuwania temperatury i bólu, może być też zdeformowana.

Jeżeli zmiany są ograniczone do skóry lub powierzchownej tkanki podskórnej, mamy do czynienia z infekcją łagodną. Stadium umiarkowane może obejmować występowanie np. ropnia tkanek głębokich, zgorzeli oraz infekcji mięśni, ścięgien i stawów. Bardzo niebezpieczne dla zdrowia jest stadium zaawansowane, w którego przebiegu mogą się pojawiać m.in. gorączka, tachykardia, hiperglikemia oraz kwasica.

Stopa cukrzycowa – leczenie

Leczenie stopy cukrzycowej to wielopłaszczyznowy proces, wymagający współpracy specjalistów z różnych dziedzin: diabetologii, ortopedii, chirurgii oraz chirurgii naczyniowej. Kluczowe jest przede wszystkim wyrównanie metaboliczne cukrzycy – służą temu zarówno insulinoterapia, jak i dieta cukrzycowa. Bardzo ważne jest też regularne oczyszczanie rany przy pomocy skalpela (co najmniej raz w tygodniu), dezynfekowanie jej odpowiednimi środkami oraz – w razie konieczności – leczenie infekcji bakteryjnych antybiotykami. Kończyna powinna być czasowo odciążona – pacjent powinien się poruszać o kulach, na wózku inwalidzkim, czasami możliwe jest także stosowanie odpowiedniego obuwia ortopedycznego. Jeśli u pacjenta stwierdza się duże ryzyko nieprawidłowego stawiania stopy, dobiera się wkładki ortopedyczne do noszenia na stałe. Wśród zabiegów pomocniczych można wymienić m.in. terapię tlenem hiperbarycznym oraz ostrzykiwanie osoczem bogatopłytkowym.

Jeżeli owrzodzeniom towarzyszą rozległe infekcje albo dochodzi do martwicy tkanek, konieczna może się okazać amputacja stopy cukrzyka. Dzięki dostępowi do nowoczesnych metod leczenia takie przypadki udało się jednak ograniczyć o około 50% w porównaniu do lat 80. XX wieku.

Źródła:

https://www.mp.pl/cukrzyca/powiklania/66541,stopa-cukrzycowa
https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10226/8726