Agresja u osób starszych – jak sobie z nią radzić?
Agresja u osób starszych to trudny temat – zarówno dla samych seniorów, jak i ich bliskich czy opiekunów. Ataki agresji bywają bardzo przykre, czasem wręcz niebezpieczne – warto więc wiedzieć, jakie może być ich podłoże oraz w jaki sposób na nie reagować.
Z tekstu dowiesz się:
- jakie formy mogą przyjmować napady agresji u seniorów,
- jakie mogą być przyczyny agresji u osób starszych,
- w jaki sposób reagować na agresywne zachowania osób starszych.
Niekontrolowane ataki agresji u seniorów wciąż należą do tematów tabu. Rodzinie czy opiekunom trudno jest bowiem przyznać, że ukochany tata czy bliska sercu babcia dopuszcza się aktów agresji. Tymczasem nie jest to wcale rzadki problem – agresja i urojenia u osób starszych pojawiają się nie tylko w relacjach rodzin i opiekunów, ale także pracowników ośrodków opieki społecznej czy nawet policji.
Rodzaje agresji u seniorów
Wśród najczęściej spotykanych form agresji u starszych ludzi wymienia się:
- agresję werbalną – wulgarne słowa na temat sprawowanej opieki, wyglądu czy zachowania, groźby słowne, przekleństwa i nieuzasadnione przykre komentarze,
- agresję fizyczną – bicie laską, popychanie, szarpanie, gryzienie, plucie, szczypanie, rzucanie przedmiotami,
- agresję seksualną – dotykanie opiekuna/opiekunki w miejscach intymnych, komentarze o treści seksualnej, celowe masturbowanie się na oczach opiekuna,
- tzw. dywersję – odmawianie jedzenia i przyjmowania leków, zanieczyszczanie ubrań i pościeli, rozrzucanie jedzenia, celowe robienie bałaganu.
Agresja u osób starszych – przyczyny
Należy mieć świadomość, że przyczyny agresji bywają bardzo różne. Problemy z agresją są efektem czynników, na które senior nie ma żadnego wpływu – np. chorób o podłożu psychicznym. Dość często spotykana jest m.in. agresja w depresji.
Agresja u starszych ludzi może być spowodowana:
- postępującą utratą samodzielności oraz zręczności,
- poczuciem osamotnienia i krzywdy (rzeczywistym lub urojonym),
- sytuacją, w której niezaspokojone są potrzeby wyższego rzędu seniora,
- lękiem przed śmiercią,
- spadkiem zdolności poznawczych i komunikacyjnych,
- uczuciem irytacji,
- złymi warunkami bytowymi oraz materialnymi,
- niechęcią do danego członka rodziny lub opiekuna,
- nadużywaniem alkoholu,
- przyjmowaniem niektórych leków,
- przewlekłym bólem,
- chorobami (depresja, otępienie, demencja starcza, padaczka, choroba Alzheimera).
Jak radzić sobie z agresją u seniora?
Z perspektywy członka rodziny lub opiekuna bardzo ważna jest kwestia tego, jak reagować na agresję ze strony seniora. Można spróbować:
- likwidowania czynników wywołujących agresję – unikania drażliwych tematów, usunięcia z zasięgu wzroku denerwujących seniora przedmiotów, chronienia go przed negatywnymi emocjami,
- odpowiedniej mowy ciała – na wybuchy agresji należy reagować stanowczo – mieć wyprostowaną sylwetkę, wyraźnie powiedzieć, że określone zachowanie jest nie do przyjęcia, nie próbować reagować ani agresją, ani czułością,
- użycia prostych komunikatów – w momencie ataku agresji do seniora należy zwracać się w krótkich słowach – użycie komunikatu „nie bij mnie” czy „nie rzucaj we mnie książką” skuteczniej dotrze do seniora niż próby dyskusji.
Agresja u osób starszych – leczenie farmakologiczne
Niekontrolowane ataki agresji u seniorów w niektórych przypadkach wymagają leczenia farmakologicznego – odpowiedni typ leków może zlecić lekarz rodzinny, geriatra, a także psychiatra. Wybuchy agresji w przebiegu padaczki dobrze łagodzą leki przeciwpadaczkowe, np. karbamazepina czy hydantoiny. Jeśli agresja ma podłoże emocjonalne, stosuje się m.in. lit oraz leki przeciwdrgawkowe. U osób, u których ataki agresji są spowodowane uszkodzeniem kory mózgowej – np. w efekcie udaru czy choroby Alzheimera – zalecane są leki cholinergiczne. Oczywiście farmakologia może być uzupełniona np. o terapię psychologiczną czy zajęciową.
Agresja ze strony osób starszych jest częstym problemem i wymaga ogromnej delikatności i cierpliwości opiekuna i członków rodziny. Warto zaznajomić się z tym tematem zawczasu.
